Post a modlitwa w islamie

Konohanahime: tak przy okazji - skąd Ramadan? dlaczego jest taki długi i czemu nie wolno również pić (w klimacie państw arabskich to raczej niezdrowo). i, co mnie bardzo nurtuje: o ile dobrze rozumiem opuszczony post trzeba w islamie "odrobić" a modlitwy - nie. czemu post jest ważniejszy (?) niż rozmowa z Bogiem? czym jest modlitwa w islamie - rozmową z Bogiem właśnie, czy (bardzo upraszczając oczywiście) wypowiadaniem pochwał i przebłagań. czy modlitwy są wyłącznie ustalonymi formułami, czy dopuszcza się "twórczość własną" wiernych?

Na samym wstępie chciałabym zaznaczyć, że w islamie tak post w Ramadanie, jak i modlitwa, są aktami czci i dwoma z pięciu filarów islamu (pozostałe to wyznanie wiary – szahada, obowiązkowa darowizna – zakat, oraz pielgrzymka – hadżdż). Wszelkie akty czci w islamie są dokładnie opisane w wersetach Koranu i słowach Proroka Muhammada (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim). To z niego mamy brać przykład, abyśmy mogli czcić naszego Stwórcę w taki sposób, jaki Go zadowala.

Jeśli chodzi o post w miesiącu Ramadan – obowiązuje on każdego muzułmanina, tak mężczyznę jak i kobietę, którzy są do niego zdolni. Z postu zwolnione są osoby słabe, w podeszłym wieku, przewlekle chore; nie wymaga się od nich wtedy odrabiania, zamiast tego osoby te za każdy dzień, w którym nie pościły, karmią jednego biedaka. Zwolnione z postu są także podróżujący (jeśli podróż jest długa i wyczerpująca), chorzy (chwilowa choroba), kobiety w ciąży i matki karmiące, dla których post mógłby stanowić zagrożenie życia bądź zdrowia czy to matki, czy też dziecka – we wszystkich tych przypadkach osoby te zobowiązane są do odrobienia postu w późniejszym terminie, bądź też – jeśli nie będą mogły – do wykupu, czyli karmienia osoby biednej za każdy dzień opuszczonego postu. Jednak osoby te, mimo nie przestrzegania postu, nie są zwolnione z modlitwy. Allah mówi w Koranie:

{O wy, którzy wierzycie! Jest wam przepisany post, tak jak został przepisany tym, którzy byli przed wami - być może, wy będziecie bogobojni - na określoną liczbę dni. A temu z was, kto jest chory albo w podróży, to na pewną liczbę innych dni. A na tych, którzy mogą to uczynić, ciąży obowiązek wykupu - żywienie biedaka. A jeszcze lepiej dla tego, kto dobrowolnie czyni dobro. Post jest dla was dobrem, jeśli chcecie wiedzieć. To jest miesiąc ramadan, w którym został zesłany Koran - droga prosta dla ludzi i jasne dowody drogi prostej, i rozróżnienie. Kogo z was zastanie ten miesiąc, to niech pości w tym czasie. A ten, kto jest chory lub w podróży, to przez pewną liczbę innych dni. Bóg chce dać wam ulgę, a nie chce dla was utrudnienia; chce, żebyście dopełnili tę liczbę i żebyście głosili wielkość Boga za to, że On poprowadził was drogą prostą. Być może, będziecie wdzięczni!} [Koran, 2:183-185]

Trzecią grupą są kobiety w czasie menstruacji bądź połogu, które w tym czasie są zwolnione zarówno z postu, jak i z modlitwy. Muszą jednak opuszczone dni postu odrobić.

W sensie cielesnym post w Ramadanie polega na powstrzymywaniu się - od świtu do zmroku - od: jedzenia, picia, stosunków seksualnych (w tym także pocałunków, jeśli wiążą się z pożądaniem), palenia papierosów, a także popełniania złych uczynków, jak kłamstwo, gniew, niewłaściwe zachowanie, itp. (te ostatnie nie unieważniają postu, aczkolwiek człowiek poszczący powinien zwłaszcza w tym czasie starać się unikać wszystkiego, co jest w islamie zabronione). Fakt, że podczas postu nie wolno jest pić, zawiera się w dozwoleniu na nie do świtu, po którym to zaczyna obowiązywać post i należy się od jedzenia i picia powstrzymać, w Słowach Najwyższego:

{i jedzcie i pijcie dopóki nie odróżnicie białej smugi (światła) świtu od czarnej smugi (ciemności nocy), potem dopełnijcie postu (pośćcie) do zapadnięcia nocy} [Koran 2:187]

Zaś w wymiarze psychicznym i duchowym post ma na celu zbliżenie się wiernego do Allaha poprzez wzmożone czczenie Go, odcięcie się od spraw przyziemnych, doczesnych, skupienie uwagi i energii na naszym związku z Allahem i umacnianiu go, na duchowości, życiu przyszłym. Stanowi również wyraz poddania się Jego Woli, okazanie wdzięczności, oczyszczenie (tak cielesne, jak i duchowe), wzmocnienie swojej woli, dzięki czemu łatwiej ustrzec się (także poza okresem postu) od różnych pokus. Post pomaga wiernemu wczuć się w sytuację osób biednych, które na co dzień muszą się tak wielu rzeczy wyrzekać, często odczuwają głód i pragnienie, bynajmniej nie z wyboru, ale z konieczności. Człowiek, który odczuł głód i pragnienie na sobie samym, staje się bardziej współczujący i chętniej pomaga osobom biednym, gdyż potrafi lepiej ich zrozumieć.

Liczba dni postu także jest określona przez Allaha i wynosi tyle, ile trwa miesiąc Ramadan (dziewiąty miesiąc w kalendarzu muzułmańskim, który jest kalendarzem księżycowym, stąd różny okres, w jakim Ramadan przypada każdego roku, jak też i różna ilość dni - 29 bądź 30 - w zależności od faz księżyca). Każdego dnia miesiąca Ramadan, przed rozpoczęciem postu (przed świtem) muzułmanin powinien zjeść treściwy posiłek, a kolejny jak najszybciej po zakończeniu postu (tuż po zachodzie słońca). Potem, aż do kolejnego świtu, może jeść, pić, a także odbywać stosunki seksualne, jeśli zechce. Allah mówi w Koranie:

{Dozwolone wam jest nocą w czasie postu zbliżać się do waszych żon. One są ubiorem dla was, a wy jesteście ubiorem dla nich (… ) Jedzcie i pijcie dopóki nie odróżnicie białej smugi (światła) świtu od czarnej smugi (ciemności nocy).} [Koran, 2:187]

Należy pamiętać, że Bóg, będąc naszym Stwórcą, zna nas lepiej niż my sami, dlatego ustanawiając sposób czczenia Go, nie uczynił go rzeczą trudną, przekraczającą możliwości człowieka, czy przynoszącą mu jakąkolwiek szkodę. Najlepszym dowodem na to są dyspensy, jak te wspomniane podczas postu, jakich Allah udzielił.

{Bóg nie nakłada na duszę niczego więcej nad jej możliwości} [Koran 2:286]

Islam został objawiony na płw. Arabskim, jednym z najgorętszych i najsurowszych klimatów dla człowieka na Ziemii i tam zaczęto go praktykować. Na przestrzeni dziejów tej religii nieznane są nam przypadki, by post, nawet w gorącym klimacie i przy wydłużonym dniu stanowił jakąkolwiek szkodę czy zagrożenie dla życia wiernych. Kiedy tak się dzieje (np. w przypadku osób wykonujących ciężkie prace fizyczne, nie mogących dostosować rytmu pracy do wysiłku związanego z postem), przypadek rozpatrywany jest przez uczonych w świetle tego, co objawił Bóg.

Jeśli zaś chodzi o modlitwę – każdy muzułmanin zobowiązany jest do wykonywania pięciu codziennych modlitw: o świcie (al-Fadżr), w południe (az-Zuhr), po południu (al-Asr), o zachodzie słońca (al-Maghrib) i po zmroku (al-Isza). Każda z nich ma ściśle określony czas, w którym może być odprawiona. Allah mówi:

{Zaprawdę, modlitwa dla wiernych jest przepisana w oznaczonym czasie!} [Koran, 4:103]

Oprócz modlitw obowiązkowych, muzułmanie mogą odprawiać także modlitwy nadobowiązkowe, jeśli tylko mają chęć – jest to zalecane. Dla muzułmanina modlitwa to akt czci, który ma na celu zbliżenie się modlącego do Allaha, ciągłe przypominanie mu o Nim i Jego Woli, powstrzymywanie wiernego przed czynami złymi, a także oczyszczanie go z grzechów. Allah mówi w Koranie:

{Zaprawdę, Ja jestem Bogiem! Nie ma boga, jak tylko Ja! Czcij Mnie więc i odprawiaj modlitwę, aby Mnie wspominać!} [Koran, 20:14]

a także:

{Zaprawdę, modlitwa chroni od szpetoty i powstrzymuje od niegodziwości!} [Koran, 29:45]

Prorok Muhammad (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział:

„Zastanówcie się, czy na człowieku, który kąpie się pięć razy dziennie w rzece płynącej przed jego drzwiami, zostanie choć ziarnko brudu?” Odpowiedzieli: „Żaden brud na nim nie zostanie”. Powiedział: „Oto podobieństwo do pięciu modlitw dziennych, za pomocą których Allah oczyszcza z grzechów.” [Buchari i Muslim]

Do modlitwy zobowiązany jest każdy dorosły i świadomy muzułmanin, niezależnie od płci, wieku, czy stanu zdrowia. Jeśli nie jest w stanie odprawiać jej stojąc, robi to siedząc, jeśli nie może i tego – wtedy leżąc, każdy według swoich możliwości; kiedy jest w podróży bądź staje w obliczu zagrożenia, może modlitwy skracać, jednak pominąć nie może. Jeśli wierny nie ma możliwości odprawić modlitwy w wyznaczonym dla niej czasie, jest zobowiązany odrobić ją przy pierwszej możliwej okazji. Wyjątkiem są kobiety miesiączkujące i w czasie połogu (do czterdziestu dni po porodzie), które są zwolnione z modlitwy i nie muszą jej odrabiać.

Jest to moment, kiedy człowiek staje przed Samym Bogiem, wychwala Go sercem, językiem i ciałem, prosi, korzy się przed Nim, wspomina Go. Duch i ciało w tym akcie są skierowane i pochłonięte wyłącznie Jego Osobą. Obydwa aspekty modlitwy: wewnętrzny i zewnętrzny współgrają ze sobą, tworząc nierozłączną całość, a ich wykładnię stanowił sposób, w jaki modlił się do Boga Prorok Muhammad, pokój z nim. To poprzez niego właśnie Allah nauczył nas najpiękniejszej i najmilszej Mu formy modlitwy, dlatego to jej się trzymamy, tak jak nakazał.

Serce jest kluczem tego aktu i powinno osiągać w nim stan świadomości, podniosłości, pokory, uległości przed swoim Panem, chęć przypodobania się Jemu. Zanim do modlitwy przystąpimy należy oczyścić je ze wszystkiego, co nie jest wspomnieniem Allaha, świadomością Jego, na które to serce się ożywia. Stan takiej głębokiej żarliwości nazywa się al-chuszu'. Allah mówi w Swojej Księdze:

{Odnieśli triumf wierzący: ci, którzy w swoich modlitwach są świadomi i pokorni (al-chaszi'in)} [Koran 23:1-2]

{I stawajcie przed Allahem w pokorze} [Koran 2:238]

Język i ciało zaś znajdują się pod wpływem serca, stąd przyjmą podobny do niego stan. Język wypowiada kolejne zwroty pochwalne, recytuje Koran, prośby. Ciało staje przed Bogiem, kłania się przed Nim i wybija pokłony. Zespolenie i współzależność czynności serca, języka i ciała stanowi pełny akt modlitwy.

Patrzącym z boku, recytacja wersetów Koranu, seria skłonów i pokłonów, może wydawać się nudnym, pustym rytuałem. Jednak modlitwa jest formą komunikowania się z Bogiem, mimo ustalonego jej porządku, na co najlepszym dowodem jest hadis odnośnie sury Otwierającej - obowiązkowego elementu każdej modlitwy:

Allah powiedział: „Kiedy Mój sługa mówi (podczas modlitwy recytując surę Otwierającą): {Chwała Bogu, Panu Światów}, Allah mówi: ‚Mój sługa Mnie wysławia’, i kiedy mówi: {Miłosiernemu, Litościwemu, Królowi (Władcy) Dnia Sądu}, Allah mówi: ‚Mój sługa Mnie wychwala’. A kiedy mówi: {Ciebie czcimy i Ciebie prosimy o pomoc}, Allah mówi: ‚To jest pomiędzy Mną a Moim sługą’. A kiedy mówi: {Prowadź nas drogą prostą, drogą tych, których obdarzyłeś dobrodziejstwami; nie zaś tych, na których jesteś zagniewany, i nie tych, którzy błądzą}, Allah mówi: ‚To jest dla mojego sługi i Ja obdarzę go tym, o co prosi’”. (Hadis Qudsi, Święty).

W islamie modlitwą (salat) sensu stricte określa się to, co opisaliśmy wyżej. Poza nią, inną formą zwracania się do Boga są dua, czyli powierzanie Mu własnych trosk i wznoszenie próśb, oraz zikr (wspominanie, wysławianie, dziękczynienie). Tu jest miejsce na „własną inwencję” - można mówić od siebie, prosto z serca, zarówno podczas modlitwy (w przeznaczonym na to momencie) lub kiedy człowiek poczuje potrzebę poza nią, o każdej porze dnia i nocy. Najbogatszą skarbnicą przepięknych próśb i zikru jest Koran, w którym Allah wychwalił Sam Siebie, oraz Prorok, pokój z nim, nie mający sobie równych w sposobie zwracania się do swego Pana. Taka "rozmowa" z Bogiem poza modlitwą nie jest już określana terminem salat, aczkolwiek równie dobrze stanowi dodatkowy i miły Bogu akt czci, dozwolony także kobietom miesiączkującym, oraz tym w trakcie połogu.

W islamie wszystkie filary są sobie równoważne, wszystkie stanowią podstawę wiary, i należą do podstawowych obowiązków muzułmanina. Obowiązki te mają swoje wymogi i ograniczenia, jeśli jednak w pewnych przypadkach niektóre osoby mają dyspensę, nie jest to przejaw „wyższości” któregoś z obowiązków nad innym, lecz raczej rodzaj ulgi w trudniejszych okolicznościach, bądź brak fizycznej możliwości wypełnienia danego obowiązku (np. w przypadku modlitwy - wierny powinien odprawiać ją w stanie czystości, który miesiączka czy połóg unieważnia).

Monika & Iman

Polecana lektura:
Księga modlitwy
Serce w modlitwie
Dlaczego powinniśmy się modlić
Księga postu

Na blogu: salat - modlitwa... garść teorii islamskiej