małżeństwo i rozwód

Małżeństwo odgrywa w islamie bardzo ważną rolę. Allah mówi w Koranie:

{Żeńcie samotnych spośród was, jak też ludzi prawych spośród waszych niewolników i niewolnic. Jeśli są biedni, to wzbogaci ich Allah Swoją łaską. Allah jest Wszechobejmujący, Wszechwiedzący!} [Koran 24:32]

Także w mowach Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) zauważymy, jak wielki nacisk stawiany jest na małżeństwo. Powinno być zawierane przez wszystkich, którzy są do niego zdolni. Jest ono postrzegane nawet jako akt czci. Jest wypełnieniem sunny Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim), który powiedział:

"Małżeństwo jest moją tradycją, ktokolwiek jej nie wypełnia, ten nie jest ode mnie”.

Małżeństwo ma na celu między innymi ochronę czystości człowieka (w islamie potrzeby seksualne mogą być zaspokajane jedynie w legalnym związku małżeńskim), tworzenie rodzin, będących podstawowymi jednostkami każdego społeczeństwa, a także zapewnienie małżonkom stabilizacji. W islamie małżonkowie są dla siebie podporą, równymi partnerami. Allah mówi w Koranie:

{I z Jego znaków jest to, iż On stworzył dla was żony z was samych, abyście mogli odpocząć przy nich; i ustanowił między wami miłość i miłosierdzie}[Koran, 30:21]

{One są ubiorem dla was, a wy jesteście ubiorem dla nich} [Koran, 2:187]

Tak więc muzułmanie powinni dążyć do zawarcia małżeństwa, a także dbać o to, aby było ono zgodne i trwałe. Co jednak, jeśli w pewnym momencie staje się ono utrapieniem dla któregoś z małżonków (albo dla obojga)? W pierwszej kolejności powinno się dołożyć starań, aby małżonkowie się pogodzili. Zgodnie ze słowami Allaha:

{A jeśli obawiacie się rozdarcia między nimi obojgiem, to poślijcie rozjemcę z jego rodziny i rozjemcę z jej rodziny. Jeśli oni oboje zechcą się pogodzić, to Allah doprowadzi do zgody między nimi. Zaprawdę, Bóg jest Wszechwiedzący, Świadomy!} [Koran, sura 4:35]

Małżonkowie powinni starać się zmienić tą niedogodną sytuację, czy to poprzez zmianę własnego zachowania, czy poprzez wpłynięcie na małżonka. Nie należy wyolbrzymiać problemu, czy doszukiwać się u partnera złych cech, zamiast tego skupić się na tych dobrych, jak zalecił Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim):

„Niech wierzący mężczyzna nie nienawidzi wierzącej kobiety. Jeśli nie lubi on jakiejś z jej cech, będzie on zadowolony z innej” (Przekazał Muslim od Abu Hurajry, 1469).

„Kobieta stworzona została z żebra. Nie będzie prosta, tak jak byście sobie tego życzyli. Jeżeli chcecie nią się cieszyć, musicie żyć z jej skrzywieniem. Jeżeli próbować będziecie ją wyprostować, złamiecie ją. A złamanie oznacza rozwód" (Sahih Muslim i Tirmizi).

W Koranie Allah mówi:

{A jeśli czujecie względem nich (tj. waszych żon) wstręt, to, być może, czujecie wstręt do czegoś, w czym Allah umieścił wielkie dobro} [Koran, 4:19]

Co jednak, jeśli wszelkie próby poprawy sytuacji zawodzą? Człowiek nie potrafi dzielić życia ze swoim mężem/żoną? Islam w uzasadnionych przypadkach zezwala na rozwód, który jednak powinien być wykorzystany w ostateczności. Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział:

„Wśród rzeczy dozwolonych, rozwód jest przez Allaha najbardziej znienawidzony” (Abu Dałud)

Dopuszczalnymi przyczynami rozwodu mogą być między innymi:

• brak porozumienia, harmonii, dopasowania między mężem a żoną w takim stopniu, że żadne nie odczuwa wobec drugiego miłości, lub jedno z nich nie odczuwa miłości względem drugiego;
• złe zachowanie kobiety, nieposłuszeństwo względem męża w tym, co jej zaleca z rzeczy dobrych;
• złe zachowanie męża, jego ucisk względem kobiety i niesprawiedliwe jej traktowanie;
• niewypełnienie praw należnych jednemu z małżonków – przez drugiego (żony przez męża, męża przez żonę);
• niewłaściwe (moralnie) postępowanie lub wyrządzenie krzywdy małżonkowi/małżonce, które pogarszają relacje między nimi i jedynym rozwiązaniem jest rozwód; na przykład – spożywanie alkoholu, palenie papierosów przez męża lub żonę; złe relacje między rodzicami obu małżonków, lub jednego z nich, brak dyplomacji we wzajemnych relacjach;
• brak dbałości kobiety o swój wygląd, czystość i właściwe odnoszenie się do męża zarówno za dnia jak i kiedy spotykają się w sypialni.
  (patrz fatwa)

Małżeństwo może zostać rozwiązane przez męża (talaq), lub na wniosek żony (khul).

Mężczyzna, chcąc rozwieść się z żoną, wypowiada (świadomie, z intencją rozstania) słowa „Rozwodzę się z tobą”. Po nich rozpoczyna się tzw. iddah (okres oczekiwania kobiety trwający jej trzy cykle miesięczne). Jeśli w czasie iddah mąż zechce wrócić do żony, ma takie prawo.

{Kiedy dajecie rozwód kobietom, to po upływie oznaczonego dla nich czasu albo je zatrzymajcie w sposób uznany zwyczajem, albo też zwolnijcie. Ale nie zatrzymujcie ich wbrew woli, abyście nie popełnili przestępstwa. A ten, kto to czyni, jest niesprawiedliwy dla siebie samego} [Koran, 2:231]

Jeśli mąż chciałby wrócić do żony po upłynięciu jej okresu oczekiwania, musi być sporządzany nowy kontrakt małżeński, z zachowaniem wszystkich warunków (zgoda kobiety i jej opiekuna, mahr, dwóch świadków).

Rozwodu można dokonać trzy razy, dwa pierwsze są odwołalne, tzn. mąż może powrócić do żony w trakcie jej okresu oczekiwania (iddah), bądź zawrzeć z nią ponowny związek małżeński po ich dopełnieniu się, zaś za trzecim razem rozwód staje się ostateczny i nieodwołalny i kobieta jest temu mężczyźnie zabroniona.

{Rozwód jest (odwołalny) dwa razy. Potem więc albo ją zatrzymacie, zgodnie ze zwyczajem, albo dacie jej całkowitą wolność, uprzejmie ją traktując} [Koran, 2:229]

Ibn Abbas, jeden z bliskich Towarzyszy Proroka, pokój z nim, powiedział: „Kiedy mężczyzna rozwiedzie się z żoną dwa razy, niechaj obawia się Allaha w związku z trzecim razem. Powinien ją przy sobie zatrzymać i być dla niej miłym i łagodnym albo pozwolić jej odejść, postępując względem niej łagodnie i nie naruszając żadnego z jej praw”.

Kobieta stanie się mu dozwolona dopiero, gdy wyjdzie za mąż za innego mężczyznę i dojdzie do rozwodu. Jednak takie działanie celowo, aby powrócić do byłego męża (arab. tahlil) jest zabronione, małżeństwo z innym mężczyzną (dla osiągnięcia tego celu) jest nieważne i kobieta nie staje się poprzez to dozwoloną. Nafi przekazał, że pewien człowiek spytał Ibn Umara:

„Czy dozwolone jest abym poślubił kobietę, tylko po to aby uczynić ją dozwoloną dla jej byłego męża, mimo iż on mnie o to nie prosił, i uczyniłem to bez jego wiedzy?” Ibn Umar odpowiedział: „Nie! Małżeństwo może być jedynie zawarte dla rzeczywistych korzyści. Jeśli ją polubisz, to ją zatrzymaj, a jeśli nie, to daj jej rozwód. Zaprawdę za czasów Wysłannika (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) uznawaliśmy to za zina (cudzołóstwo). Ci, którzy to praktykują, będą cudzołożyć, nawet jeśli zostaną ze sobą przez dwadzieścia lat, jeśli ich intencją było uczynienie jej dozwoloną dla jej byłego męża.” (Przekazał al-Hakim, al-Bajhaqi i at-Tabarani, Sahih wg. Szeicha al-Albani, "Irła ul-Ghalil", nr. 1898)

Dodatkowo, zarówno osoba tak czyniąca, jak i ta, dla której się to czyni stają się przeklęci, zgodnie z hadisem:

„Allah przeklina tego kto dokonuje tahlil, oraz tego dla którego tahlil jest dokonywany”. (Przekazał Ahmad, an-Nasai i inni; Sahih wg. Al-Albani, "Sahih ul-Dżami", nr. 5101)
(źródło)

Jeżeli dochodzi do rozwodu, powinien być on przeprowadzony w sposób kulturalny, a kobieta nie powinna zostać pozostawiona samej sobie.

{Rozwiedzionym kobietom należy się zaopatrzenie zgodnie z przyjętym zwyczajem; to jest obowiązek dla bogobojnych} [Koran, 2:241]

Drugi rodzaj rozwiązania małżeństwa, poprzez khul, odbywa się na wniosek kobiety, zwraca się ona w tej sprawie do sędziego islamskiego. Jeśli ma ona podstawy, jej prośba zostanie uznana. Decyzja o khul zależy wyłącznie od kobiety, mąż nie musi się zgodzić. Wynika to z hadisu, opowiadającego o żonie Thabita, która przyszła do Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim), mówiąc:

„O Wysłanniku Allaha, nie mam żadnych zastrzeżeń do Thabita ibn Qajs, co do jego charakteru czy religijności, lecz nie chcę popełnić kufr (niewiary) po tym jak zostałam muzułmanką”. Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) spytał ją: „Czy oddasz mu jego ogród?” (ogród stanowił jej mahr – przyp. tłum.). Odpowiedziała „Tak”. Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział Thabit'owi: „Przyjmij z powrotem swój ogród i daj jej rozwód” (Przekazał Buchari, 5273).

Kobieta zwraca wtedy swój mahr (podarunek męża dla żony, do którego mąż zobowiązuje się podczas ślubu) lub mniej, jeśli oboje się na to zgodzą, i małżeństwo zostaje anulowane.

{...Nie jest wam (tj. mężom) dozwolone zabierać cokolwiek z tego, coście dali swoim żonom. Chyba że oboje się obawiają, że nie potrafią zachować granic ustanowionych przez Boga. Jeśli się obawiacie, że nie potrafią zachować granic Boga, to oni oboje nie będą mieli grzechu, jeśli ona się wykupi (oddając mahr i uzyskując khul)} [Koran, 2:229]

Są jednak przypadki, kiedy żona nie jest zobligowana do zwrotu mahr (mimo braku zgody męża).

Jak zatem pokazane zostało powyżej, islam dopuszcza rozwód, tak na wniosek męża, jak i żony, jednak jest to ostateczność, której w miarę możliwości należy się wystrzegać.

Warto przeczytać także:

Rozwód w świetle judaizmu, chrześcijaństwa i islamu
Rozwód (talaq)
Khul (anulowanie małżeństwa przez kobietę)
Maniery męża wobec żony

Monika