prawo rodzinne - opieka nad dziećmi po rozwodzie rodziców

W ramach prawa islamskiego (szaria) matka jest lepszym opiekunem dziecka, ze względu na bezwarunkową miłość macierzyńską i naturalne wyczulenie na jego potrzeby. Prorok powiedział: "Ktokolwiek rozdzieli matkę z jej dzieckiem, tego Allah rozdzieli z jego ukochanymi w dniu sądu ostatecznego".

Taki podział, wg szariatu, nie zależy w żadnym razie od pozycji ojca. Abu Bakr, rozsądzając prawo opieki nad dzieckiem między Omarem a jego byłą żoną powiedział: "Zaprawdę jej dotyk, ślina i zapach są lepsze dla niego niż cały pobyt u ciebie".

Jeśli małżonkowie zamierzają się rozwieść, lub o rozwód występuje kobieta, mąż nie może szantażować żony odebraniem dzieci.

Warunki, jakie powinna spełniać kobieta, aby dzieci pozostały przy niej:

1. Musi być zdolna do wychowania: samodzielna, zdrowa umysłowo i fizycznie, dojrzała i odpowiedzialna.

2. Nie może być ponownie zamężna. Prorok powiedział kobiecie, która wystąpiła o prawo opieki nad dzieckiem: "Ty masz prawo do niego, skoro nie wyszłaś ponownie za mąż", jednak niektórzy uczeni (np. al-Hasan, Ibn Hazm) twierdzili, że jeśli drugi mąż zgodzi się na to, by ona opiekowała się dzieckiem z poprzedniego małżeństwa, to ma ona prawo do opieki nad nim.

3. Musi być muzułmanką - niemuzułmanie nie mogą być opiekunami dla muzułmanów, niewierni nie mogą decydować o losie muzułmanów, na podstawie wersetu:
   

   {I Bóg nigdy nie przygotuje niewiernym drogi przeciwko wiernym} [Koran 4:141]

   jednak nie wszyscy uczeni byli zgodni w interpretacji tej kwestii: szkoła hanaficka dała niewiernej takie samo prawo opieki nad dzieckiem, jakie ma muzułmanka (pod warunkiem wychowania dziecka na muzułmanina), uczeni twierdzą także, iż niemuzułmanka może wychować dziecko muzułmanina pod warunkiem, że wcześniej nie była muzułmanką, tzn. nie odwróciła się od islamu.

4. Przestrzegać zasad moralnych - wg. szkoły szafiickiej i hanbalickiej, jednak nie wszyscy uczeni zgadzają się z tą opinią, np. Ibn Hazm powiedział, że Prorok nie odebrał żadnym rozpustnym kobietom prawa opieki nad własnymi dziećmi i dlatego on nie przyjął tej opinii.
   

Okres opieki i zasady jej przyznawania

Opieka nad dzieckiem matki będącej po rozwodzie trwa nieprzerwanie od urodzenia aż do czasu jego usamodzielnienia. Według szkoły hanafickiej jest to wiek siedmiu lat dla chłopca i dziewięciu dla dziewczynki, która pozostając dłużej wśród kobiet ma okazję nabrać kobiecego charakteru. Po upływie tego czasu dziecko ma prawo wyboru, z którym z rodziców chciałoby pozostać, jeśli go nie dokona, to nie ma uzgodnionej opinii prawnej.
Według znanego uczonego Ibn al-Qajjim al-Dżałzijja pozostanie ono u matki dalej, gdyż cały czas przebywało u niej. Według innej opinii uczonych, sprawę rozstrzyga losowanie. Najbardziej popularną formą rozstrzygającą tą kwestię jest ocena sędziego, co będzie z większą korzyścią dla dziecka, ponieważ ani Koran ani tradycja Proroka nie omawia tej sprawy. Według szkół malikickiej i hanafickiej matka ma prawo opiekować się dziewczynką, aż wyjdzie ona za mąż. W razie nieprzestrzegania zasad religii islamskiej przez jednego z rodziców prawo opieki nad dzieckiem przechodzi na drugie z nich. Jedno z rodziców nie może odmówić drugiemu widywania dziecka.
Ibn Tajmijja opowiedział następującą sytuację dotyczącą przyznawania prawa opieki nad dzieckiem, po jego usamodzielnieniu się:

U islamskiego władcy (sędziego) sprzeczali się rodzice o przyznanie prawa opieki nad dzieckiem. Władca pozwolił wybierać dziecku, a gdy wybrało ono ojca, matka poprosiła, by władca spytał się czemu tak uczyniło. Zapytane dziecko powiedziało: "Matka wysyła mnie codziennie do szkoły, a nauczyciel mnie bije, natomiast ojciec pozwala mi cały czas tylko bawić się z dziećmi". Usłyszawszy to władca zmienił decyzję i oddał dziecko pod opiekę matki.

Podany przykład świadczy o tym, że przyznawanie prawa opieki przez losowanie lub z wyboru dziecka odnosi się do przypadków, gdy oboje rodzice zachowują się moralnie i mają na celu jego dobro.

W razie wyjazdu na określony czas jednego z rodziców, drugi z nich przejmuje opiekę, ponieważ wyjazd może niekorzystnie wpływać na dziecko. Jeśli wyjazd ma na celu stałą zmianę miejsca zamieszkania, a droga jest niebezpieczna, to dziecko powinno pozostać z drugim rodzicem. Natomiast jeśli droga jest bezpieczna, uczeni nie uzgodnili jednego stanowiska.

Wydatki związane z opieką nad dzieckiem

Kobieta pozostająca w związku małżeńskim lub w czasie oczekiwania (al-idda) po rozwodzie nie może domagać się od ojca dziecka pieniędzy w zamian za wychowanie i karmienie dziecka, ponieważ w tym czasie oboje pozostają na utrzymaniu mężczyzny. Po zakończeniu okresu oczekiwania, czyli kiedy miał miejsce rozwód, matka ma prawo do płatnego karmienia piersią i wychowania dziecka.

{A jeśli są brzemienne to łóżcie na ich utrzymanie, aż złożą swoje brzemię. A jeśli one karmią wasze dziecko, dawajcie im za to wynagrodzenie i porozumiewajcie się ze sobą godnie. A jeśli napotykacie jakieś trudności, to niech karmi je inna} [Koran 65:6].

Jeśli matka po rozwodzie nie chce karmić piersią dziecka, jego ojciec musi rozwiązać problem wynajmując mamkę. Jeśli kobieta chce sama karmić dziecko, uzgadnia z jego ojcem wysokość opłaty. W przypadku gdy ojciec dziecka znajduje się w złej sytuacji finansowej, a matka nie będzie chciała karmić i wychować dziecka oraz nie ma bliskiej osoby mogącej to uczynić, wówczas szaria nakazuje to matce, a należności materialne traktuje jako niespłacony dług ojca do czasu, gdy będzie w stanie go spłacić.
Powyższe regulacje wynikają z faktu, iż w większości przypadków kobiety opiekujące się niemowlętami nie mają środków na utrzymanie siebie, a w takiej sytuacji nie mogą podjąć pracy zarobkowej.

źrodło: "Status kobiety w islamie" Haithem Abu-Rub, Beata Zabża

ukhtiHagar